راه هاي پيشگيري از بيماري هاي رواني درجوانان (1)

جواني بهار زندگي است و لازمه بهره بردن از اين فصل زيبا، برخورداري كامل از سلامت درهمه ابعاد آن است. يكي از جنبه هاي سلامت، سلامت رواني است. سلامت رواني بسان سلامت جسمي و بلكه برترازآن است و براي به دست آوردن و حفظ آن، بايد راهبردهاي بهداشتي رواني و مراقبت از روان را آموخت و به آنها پايبند بود.
روان يا روح، بخش اصلي و ماناي وجود انسان است و سلامت اين بخش، اصول و شاخص هايي دارد كه آگاهي ازآن براي همه، به ويژه جوانان ضروري است. در اين مقاله برآنيم تا با نگاهي ديني و روان شناختي، به تبيين اين موضوع اساسي در زندگي جوان بپردازيم و راهبردهاي حفظ از سلامت روان را به مخاطبان عرضه كنيم.

تعريف سلامت
 

سازمان جهاني بهداشت، سلامت را اين گونه تعريف مي كند: «سلامت عبارت است از حالت آسايش كامل جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي؛ نه فقط نبودن بيماري و ناتواني.» (1) براين اساس، به شخصي سالم گفته مي شود كه از نظر بدني، رواني و تعاملات اجتماعي و نيز پايبندي به مذهب و مسائل معنوي خويش، داراي ثبات و چارچوبي درست باشد.

سلامت از نگاه دين
 

اسلام، ديني كامل و كمال آفرين است. در اين شيوه الهي كه آخرين نسخه فرستاده شده براي سعادت مندي بشراست، از هيچ نيازي غفلت نشده است. دراسلام عاقبت و سلامت نه تنها يك ارزش، بلكه يك ضرورت است و حفظ سلامتي بدن و روان و مراقب ازآنها، يك واجب شرعي معرفي شده است. تن و روان هداياي الهي اند و بشرتنها امانتدار آنهاست؛ از اين رو، حق آسيب رساني به اين امانت ها را ندارد.
افزون براين، سلامت در فرهنگ اسلام، يك ارزش است كه با تعبيرهايي لطيف مانند برترين نعمت ها، گواراترين نصيب ها، نعمتي كه قدر آن ناشناخته و از نظر دور مانده است، نعمت دنيا، نعمتي كه بدون آن خيري در زندگي نيست، نعمتي كه آدمي از شكر آن ناتوان است، حسنه دنيا، دارايي مخفي، ايمني دردنيا، سرمايه زندگي و ده ها عنوان ديگر، توصيف و اهميت آن گوشزد شده است. همچنين در قالب دعاهاي مختلف به عنوان يك درخواست مهم از پروردگار مطرح و به اهل ايمان آموزش داده شده است.
امام زين العابدين (ع) در دعاي بيست و سوم صحيفه سجاديه، عافيت و سلامت كامل را ازمعبود خود چنين مي طلبد:
خدايا! بر محمد و آل او درود فرست و تندرستي (عافيت) را لباس تنم كن و سراپاي مرا به تندرستي فرو پوشان و با آن مرا امان بخش و گرامي بدار و بي نياز گردان و تندرستي را به من صدقه ده و آن را مال من كن و همچون فرشي زير پايم بگستران و آن مايه بيماري كه درمن است به تندرستي بدل فرما و ميان من و تندرستي در اين جهان و آن جهان جدايي ميفكن.

معيارهاي سلامت رواني
 

سلامت رواني هنگامي وجود دارد كه انسان رفتاري صحيح و متناسب با جامعه خود داشته باشد. رفتار برخاسته از انديشه منطقي و واقع گرا، درك درست و واكنش مناسب است. ازاين رو، فرد سالم رابطه اي سالم با جامعه برقرار مي كند. فرد سالم رضايت و نگراني منطقي دارد و مي تواند فشارهاي زندگي راتحمل كند و برخشم، ترس و اضطراب خويش، كنترل و تسلط داشته باشد. انعطاف پذيراست و خود و ديگران را دوست دارد. به تناسب توانايي هايش از خودش توقع دارد. در زمان حال زندگي مي كند.
در مقابل، فرد ناسالم، نارضايتي و نگراني غير واقعي از خود نشان مي دهد و نمي تواند احساسات، عواطف و خشم خود را در مقابل فشارهاي رواني كنترل كند. انديشه غيرمنطقي دارد و اهل افراط و تفريط است. انعطاف پذير نيست و ممكن است ازخود و ديگران متنفر باشد. توقعات او ازخودش به تناسب توانايي هايش نيست و بيشتر وقت ها انديشه او با غفلت از زمان حال، در گذشته ها يا آينده موهوم سپرمي كند.

نشانه هاي بيمار بودن روان
 

1. فرار از واقعيت ها: بيشتر به صورت شرم بيش از اندازه، درخود فرو رفتن، پناه بردن به خيالات و ناتواني در تصميم گيري ديده مي شود.
2. خودخواهي و زياده خواهي: بيماران رواني انتظاردارند كه ديگران تمام توجه، وقت و حتي ثروت خود را براي آنان صرف كنند.
3. حالت بدبيني و رفتار تهاجمي: بيماربه ديگران به شدت بدبين مي شود و همه را بدخواه خود مي پندارد و رفتار تهاجمي و تلافي جويانه در پيش مي گيرد.
4. سرسختي و لجاجت.
5. تشويش خاطر: بيمار، بدون دليلي مشخص، نگران و مضطرب و از وقوع اتفاقات ناگوارخيالي بيمناك است.
6. افسردگي: بيماررا به گوشه گيري و از دست دادن نشاط و اميد سوق مي دهد.
7. تغيير حالات و رفتار: با احساس بيماري هاي خيالي و شكايت از درد و رنج بيماري همراه است.

پي‌نوشت‌ها:
 

1. محمد اصفهاني، آيين تندرستي، ص12.
 

منبع: نشريه گلبرگ- ش116